Categorie: Blogberichten

‘De Capitole, dat was een schitterende zaal! De mooiste en grootste cinema van Gent. Alle belangrijke films werden eerst daar gespeeld. Ik ben daar uiteindelijk ‘eerste operateur’ en later chef van de technische dienst geworden, overkoepelend voor de Capitole en een aantal andere centrumzalen die tot dezelfde groep behoorden. Ik ben er gebleven tot aan mijn pensioen.’

‘Tot na de Tweede Wereldoorlog moesten er altijd twee operateurs in de cabine werken. Dat was omdat die nitraatfilms van toen zo gevaarlijk waren. Het minste vonkje was genoeg om die in brand te laten vliegen. Hebt u de film Cinema Paradiso gezien? Wel, die brandscène is niet overdreven. Kijk: hier is een onnozel eindje nitraatfilm van tien centimeter. Ik zal u eens tonen wat dat geeft, wanneer ik er een vlammetje tegen hou. Spectaculair, hé?’

‘Ik denk dat de film nooit zo’n succes gehad heeft als tijdens de oorlogsjaren en de eerste jaren daarna. De zaal zat altijd stampvol. In de City – want daar werkte ik tijdens de oorlog nog – moesten we soms tussen de voorstellingen naar beneden lopen om de deuren dicht te houden, omdat de mensen zo drongen om binnen te geraken. Met z’n drieën – de portier en de twee operateurs – waren we om weerstand te bieden aan die van ongeduld trappelende meute.’

‘Amerikaanse films waren verboden tijdens de oorlog. Het aanbod was beperkt tot Franse, Italiaanse en – natuurlijk – Duitse films. En dat was echt niet allemaal nazi-propaganda, hoor. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat de Duitse filmproductie, zowel op artistiek als technisch vlak, zeer behoorlijk was. Heb je ooit van Marika Rökk gehoord? Nee, echt niet? Dat was een fenomeen: een Hongaarse actrice die naast acteren ook nog uitstekend kon zingen en dansen. En een mooie vrouw! De volkstoeloop voor haar films – ze speelde in Duitse films – was altijd zeer groot. Maar ja, na de oorlog werd alles wat met Duitse film uit die tijd te maken had taboe. Die films en die acteurs werden doodgezwegen, alsof ze nooit bestaan hadden. Er is veel talent verloren gegaan op die manier. De RTBF heeft onlangs een schuchtere poging gedaan om opnieuw een beetje aandacht aan de Duitse film te besteden – via een retrospectieve – maar dat is slecht afgelopen. Twee films hebben ze vertoond – een met Marika Rökk en een met Christina Söderbaum – maar daar is het bij gebleven. De tegenstand was te groot. Het ligt blijkbaar allemaal nog steeds zeer gevoelig. Begrijpelijk, maar vanuit technisch-artistiek oogpunt bekeken is het natuurlijk wel een beetje jammer.’

‘Na de oorlog doken ineens van overal massa’s Amerikaanse films op uit het niets. En weer werden de cinema’s overspoeld door het volk. Op het moment dat de ene voorstelling begon, stonden er al mensen in de rij te wachten voor de volgende voorstelling, die pas uren later gepland was. De honger van de mensen naar die Amerikaanse films, die jarenlang verboden waren geweest, was buitengewoon groot.’

‘De Capitole was in de jaren na de oorlog veel meer dan een filmzaal. Er werden daar gala’s georganiseerd waarop acteurs en actrices van die tijd hun opwachting maakten. En dat had succes, hé! Ik herinner mij die keer dat Laurel en Hardy op bezoek kwamen. Het was bijna komisch om zien: die twee hadden blijkbaar vreselijk ruzie, ze bekéken elkaar niet eens. De ene zat te mokken in de ene hoek van de loge, en de andere zat daar zo ver mogelijk vandaan, in de andere hoek. Kijk, ik heb hier zelfs nog een originele foto met handtekening van hen, alhoewel ik mij van geen kanten kan herinneren waar ik die vandaan haal. Ik heb trouwens een heleboel van die gesigneerde foto’s, van alle mogelijke vedetten. Zelf ben ik nochtans nooit naar iemand toegestapt om een handtekening te vragen. Ik zou mij daar een beetje voor gegeneerd hebben, en eigenlijk interesseerde mij dat ook niet. Op de een of andere manier is dat blijkbaar toch allemaal in mijn verzameling terechtgekomen.’

‘Veel zangers hebben we in de Capitole op bezoek gehad. Gilbert Bécaud, Luis Mariano, Maurice Chevalier, Dalida, Jacques Brel… Brel, dat was een speciale. En eigenzinnig! Die deed gewoon overal zijn goesting. Hij wist zeer goed wat hij wilde, maar hij was tegelijk ook erg innemend. Echt een vriendelijke mens. Na zijn optreden, toen het publiek vertrokken was, ging hij in de zaal aan de piano zitten en componeerde daar een liedje. Een deel van het personeel mocht gerust naar huis, hun werktijd zat erop, maar iedereen bleef om te luisteren.’

‘Josephine Baker heeft mij eens serieus in de verlegenheid gebracht. In die tijd stelden die loges voor artiesten niet zoveel voor. Ze kregen een ruimte om zich om te kleden, en een emmer water om zich te verfrissen. Stromend water hadden we niet in de loges. Op een bepaald moment vroeg Josephine Baker of ze nog een extra emmer water kon krijgen. Ik daar nietsvermoedend naartoe met die emmer. Ik klopte aan en ze riep dat ik mocht binnenkomen. En daar stond ze, helemaal naakt. Voor haar was dat blijkbaar doodnormaal, maar ik ben daar toch vijf minuten niet goed van geweest. Tja, zij trad – als ik mij niet vergis – al van in de jaren twintig naakt op in Parijs, dus voor haar was dat niets. Maar in die tijd waren wij natuurlijk nog niet zoveel gewoon, hé.’

‘Op een dag – het moet ook ergens in de jaren vijftig geweest zijn – kwam de cheffin van de werksters in de Capitole opgewonden naar mij toe. ‘Meneer Warie, meneer Warie, moet ge nu eens weten wat ik gezien heb? Ne radio mee zantjes’ (prentjes). We voelden wel dat er iets speciaals op til was, maar ik denk dat niemand van ons in die tijd goed besefte hoe sterk de concurrentie van de televisie zou worden. Waarom zouden we ons ook zorgen gemaakt hebben? De kwaliteit van die eerste tv’s was abominabel, en het schermpje was belachelijk klein. Zelfs voor de Tweede Wereldoorlog stond er al bij een winkel op de Kortrijksesteenweg een televisietoestel in de etalage. Een schermpje van hoop en al vier centimeter doorsnede had het! Maar dat ding stond daar maar te staan, want er waren hier nog geen televisieuitzendingen.’

‘Een paar jaar na de oorlog hing aan het venster van het Café de Londres, naast de Capitole, een affiche: ‘Hier TV’. Onzin, natuurlijk. Er stond wel iets dat op een televisietoestel leek, maar er werd gewoon met een ingebouwde projector en een doorlopende bobijn gewerkt, zodat men via een spiegel de film op het doekje vooraan kon afspelen. Het was eigenlijk niet meer dan een mini-cinema. Maar goed, de meeste mensen trapten daarin en gingen overal rondvertellen dat zij naar een echte tv gekeken hadden! De echt grote doorbraak van de televisie is er gekomen met de Expo in ’58. Maar de toestellen die toen verkocht werden waren ook nog niet fameus, hoor. Ik zou er nog niet eens een gewild hebben. Maar goed, de feiten waren er: van toen af ging het bergaf met het cinemabezoek. Een- of tweemaal per week naar de cinema – een normaal gemiddelde voordat de televisie haar intrede deed – zat er van toen af niet meer in. De echte gloriejaren waren voorgoed voorbij. Veel zalen konden het niet meer bolwerken, en de ene cinema na de andere sloot zijn deuren. De Capitole heeft het, samen met een paar andere centrumzalen, nog het langst uitgehouden. Maar ook hij moest er op den duur aan geloven.’

‘Nu staat een groot deel van de Capitole onder water. Er loopt een riviertje onderdoor, wist u dat? Vroeger werd er dag en nacht gepompt, maar sedert de sluiting heeft men het water zijn gang laten gaan. De installaties zijn onherstelbaar beschadigd geraakt. Toch erg voor zo’n mooie zaal.’

‘Ach, we moeten eerlijk blijven: het is niet alleen de televisie die de cinemazaaltjes de das omgedaan heeft. Het probleem was ook dat de zalen op dat moment meestal opengehouden werden door zakenmensen, en niet door filmliefhebbers. Investeringen doen? Vergeet het! Als de ruimte als cinema niet genoeg opbracht, geen probleem: gewoon sluiten, en er een of ander handeltje in opzetten. Op die manier zijn zeer veel zalen ten onder gegaan.’

‘Ook de Decascoop wordt dikwijls als de grote boosdoener aangeduid. Maar dat is niet serieus. Het cinemabezoek was al fel verminderd lang voordat er sprake was van de Decascoop. Zij hebben het cinemabezoek juist opnieuw aantrekkelijk gemaakt. In het begin trokken de namiddagvoorstellingen weinig volk, maar ga nú maar eens kijken. Mensen die overdag vrij zijn, vaak oudere mensen, gaan weer volop overdag naar de cinema.’

‘In al die jaren heb ik nogal wat verzameld: oude affiches, programmaboekjes, tijdschriften. Sommige gaan terug tot de jaren twintig. En die affiches van rond de oorlogsjaren – diegene die aan weerskanten bedrukt zijn, ziet u? – die zijn geld waard, hé. Ha kijk, híér zijn die oude ticketjes dus! Ik was al bang dat ik die kwijt was. Waar dat zoal goed voor is, uw verzameling nog eens aan iemand te kunnen tonen.’

‘Ik heb er al veel over de vloer gehad, hoor, verzamelaars die bereid waren mij dik te betalen voor alles wat ik bewaard heb. Maar ik doe het niet, voor geen geld. Die documenten hebben voor mij trouwens een waarde die niet in geld uit te drukken valt. Ik zal ze nooit verkopen, aan niemand. Wanneer ik er niet meer ben, gaat alles naar mijn dochter. Ik weet zeker dat zij er evenveel waarde aan zal hechten als ik.’

‘Tot voor kort had ik ook een grote verzameling films en projectoren in mijn bezit, maar die heb ik allemaal verkocht aan het Museum voor Industriële Archeologie en Textiel (MIAT). Daar kon ik mijn dochter moeilijk mee opzadelen, vond ik. Die dingen horen thuis in een museum. Zo heeft iedereen er iets aan. Twee jaar geleden is een deel van mijn verzameling gebruikt voor een tentoonstelling over de oude cinemazalen. Die tentoonstelling heb ik mee helpen opzetten. Ik heb ze opgedragen aan mijn moeder.’

‘Ik heb het gevoel dat ik altijd maar minder vrije tijd heb. Ik voel nauwelijks dat ik met pensioen

ben. Twee dagen per week werk ik als vrijwilliger in het MIAT, want het is de bedoeling dat er tegen de volgende editie van het Internationaal Filmgebeuren een echt filmmuseum komt. Het wordt knap hoor, met een filmzaaltje zoals in de jaren dertig. Geen comfort, geen zachte fauteuils, maar houten klapstoeltjes. En dan maar oude films draaien. En oude filmactualiteiten, van Daska-films, weet u wel? Ik zie het al helemaal zitten. Twee calicots zullen er ook nog te zien zijn, geschilderd door Alfons De Clercq, de calicotschilder van de Capitole. We hebben ze maar nipt kunnen redden van de vernietiging. Weet u niet wat calicots zijn? Ja, dat bestaat nu ook niet meer, natuurlijk. Dat waren die grote geschilderde uithangborden. Honderden heeft Fons er geschilderd. Enfin, hij overschilderde ze telkens, want hij moest telkens dezelfde panelen gebruiken. En elke keer opnieuw werden dat kunstwerkjes. Een van de mooiste was die voor de film Ali Baba. Dat was met bewegende delen, en met speciale lichteffecten. De mensen bleven toen echt staan om ernaar te kijken. Fons zal het filmmuseum spijtig genoeg nooit kunnen bezoeken. Hij is vorig jaar overleden.’

‘Ja, we beginnen serieus uitgedund te geraken, hé. Ik moet realistisch blijven: ook ik blijf hier niet eeuwig rondlopen. Mijn hart speelt mij soms een beetje parten. Angina pectoris. Nogal wat filmoperateurs van mijn generatie zijn ziek of overleden. En in geen enkele school leer je nog werken met die oude projectoren. Bij het MIAT beseffen ze dat zeer goed. Mijn technische kennis over het werken met en onderhouden van oude projectoren, geef ik nu zo snel en zo goed mogelijk door aan Patrick Schlich van het MIAT, een goede vriend en een enthousiaste leerling. De gedachte dat al mijn ervaring niet samen met mij zal verdwijnen, stelt mij gerust.’

Kathleen Vereecken ■

 (verschenen in De Morgen onder de titel ‘De man in de cabine’ op 3 januari 1998)