Telkens wanneer de zomervakantie goed en wel van start is gegaan, kan ik het gevoel van toen weer feilloos oproepen: dat ik zeventien ben, een grote kaap genomen heb – de middelbare school is gedaan, snif en hoera – en dat de hele wereld voor me openligt. Ik ben nog nergens ingeschreven, heb nog geen enkele knoop doorgehakt, het is zomer en drie maanden vakantie – de eerste en de enige superlange vakantie – strekken zich beloftevol voor me uit.
Mijn zomer had ook een soundtrack: het album met de Greatest hits van Simon & Garfunkel, met ‘America’ als symbool voor al mijn onvervulde dromen over rondtrekken en samen met mijn, toen nog imaginaire, lief de wereld ontdekken. De Duitsers hebben voor mijn gevoel van toen het mooie woord Fernweh uitgevonden: een verlangen naar al wat nieuw en onbekend is, zozeer dat het een beetje pijn doet.
Na het ontdekken zou ik studeren, wat in wezen ook weer een ontdekkingsreis zou zijn. The sky is the limit, en nog een paar leugenachtige, maar zoete clichés spookten door mijn hoofd. Want natuurlijk zijn we allemaal beperkt. Door onze hersenen, onze talenten, onze geografische situatie, het gezin waar onze wieg stond. En met elke beslissing die je neemt, duw je de deur naar ander moois een beetje verder dicht.
Maar dat studeren dus. Kiezen lijkt soms een gevecht tussen ratio en emotie. Want luister je naar economen en arbeidsdeskundigen die met een ernstrimpel in het voorhoofd de weg wijzen naar opleidingen die het meest kans op een job bieden? Iedereen wil toch werkzekerheid? Iedereen wil toch voldoende verdienen om te kunnen leven, niet zomaar overleven? Of wordt het een keuze uit liefde? Niet de liefde in de zin van ‘wat gaat mijn ex-lief studeren, misschien kan ik dat ook doen, want ik voel eigenlijk nog wel iets voor hem’ (zo dom was ik, ja), maar de liefde voor de pure inhoud. Ik opteer zonder enige twijfel voor het tweede. Want er is weinig dat een mens zo ongelukkig kan maken als werk tegen je zin doen, levenslang.
Ik hoor de tegenwind: dat de kans dat die droomstudie je ook de droomjob oplevert niet heel groot is. Dat de studie die je het liefst wilt doen je geen enkele garantie op geluk biedt in het latere beroepsleven. Allemaal waar. Maar het tegenovergestelde biedt wel de garantie op ongeluk. Of op een goedbetaald mat en matig leven, zonder hoogtepunten. Voor sommigen volstaat dat wellicht.
Stuur uw kinderen niet voor advies naar mij als u veiligheid en zekerheid boven persoonlijke ontwikkeling en arbeidsvreugde stelt. Ik zal u teleurstellen. Want van mij zullen ze alleen maar horen dat ze moeten kiezen voor datgene wat hen in vuur en vlam zet. Risico op vallen zit erin, maar misschien wordt het wel een hoge vlucht.