In september 2018 verschijnt Alles komt goed, altijd.
Het is het ontroerende verhaal van Alice, een meisje dat opgroeit tijdens de Eerste Wereldoorlog en dat haar familie uiteen ziet vallen.
We bleven hijgend naast elkaar liggen in het gras, en keken hoe het blauw in de lucht stilaan oranje kleurde. De wolken waren doorzichtig en fijn, als engelenhaar. ‘Hoe kan dat nu?’ vroeg ik me hardop af. ‘Wat dan?’ ‘Hoe kan het toch dat we niet meer dan een geel stipje op de wereld zijn? Alles is zo groot.’ Johanna antwoordde niet. Ik sloot mijn ogen en hoorde het gedreun van de kermis in de verte. ‘Ben jij niet bang?’ vroeg Johanna toen. ‘Voor de oorlog?’ Op mijn beurt antwoordde ik niet. Het oranje ging over in roze. Ik stak mijn arm uit en pakte haar hand vast. Ze kneep zacht. Ik kon wel blijven liggen zo. En denken dat alles zou blijven zoals het nu was. Zomer, kermis, de geur van gras en veldbloemen in mijn neus. En wij tweeën die hand in hand naar de kleuren van de hemel keken. Toen het eindelijk stiller werd, hoorde ik in mijn hoofd alleen maar mijn moeder die zei dat alles goed komt. Altijd.
Dat ik een wandelaar ben, is geen nieuws.
Ik ken intussen elke boom in de Bourgoyen, begroet er de paarden en de koeien, volg de groei van de jonge eendjes.
Ik maak me zorgen over de zwaan die vroeger een partner had en nu alleen ronddobbert.
Met een beetje geluk krijg ik bij zonsondergang de spreeuwendans te zien.
Ooit filmde ik dat fenomeen, net zoals iemand anders dat vijftig meter verderop deed. In mijn filmpje hoor je hoe een derde, een vrouw, zich ergert aan het feit dat wij een opname maken. Simpele lieden, in de plaats van te kijken, ja, te kijken! Te genieten, zoals zij! De paradox van haar houding lijkt haar te ontgaan.
Af en toe verleg ik mijn wandelterrein naar Het Leen in Eeklo. Wanneer ik zin heb in bos.
Mijn wandelroute raakte geheel toevallig uitgestippeld, toen ik in een misantropische bui het ene na het andere onbekende bospaadje insloeg, om vooral geen andere mensen tegen het lijf te lopen. Soms heb ik dat. Soms doe ik dat. Nee, is dan het woord dat ik voor me uit mompel. Nee!
Zo kwam het dat ik op een zonnige zondag – warm maar niet té – in een provinciaal domein waar honderden gezinnen ouderwetse verstrooiing zochten in de natuur, in een provincie die anderhalf miljoen inwoners telt, een bos voor mij alleen had.
Het werd mijn vaste boswandeling.
Gisteren had ik zin in bos. De zwoelte vroeg erom.
Ik sla bospad na bospad in. Op zonnige plekken moet ik me een weg banen tussen de vlinders. De insecten zoemen om mijn hoofd. Juweelzweefvlieg, denk ik. Andoornbij. Vliegende speld. Gewoon omdat het poëtischer klinkt dan mug. Alles ruikt diep donker groen. Of frisbitter. Ik wil meer woorden voor geur. Er gapen gaten in de taal.
Ik kom welgeteld één koppel tegen tijdens mijn anderhalf uur durende wandeling. Prille tachtigers, schat ik. Vrolijke tachtigers ook. Ze glimlachen breed, ik glimlach terug. De man zegt iets als ‘Hodeliehadeliehee madam?’ Hij kijkt alsof hij een ondeugend grapje gemaakt heeft. Ik reageer sociaal wenselijk en ook een beetje schaapachtig: ‘Jahahaha!’ Soms heb ik dat. Soms doe ik dat.
We vervolgen elk onze weg, terwijl ik zinvolle woorden probeer te bedenken die rijmen op hodeliehadeliehee. (‘Loopt gij hier gans alleen, madam?’ zal een vriendin die avond gokken)
Van de ene minuut op de andere wordt de lucht donker.
Geen blad beweegt nog in het bos. De vlinders verstoppen zich, het zoemen van juweelzweefvlieg, andoornbij, vliegende speld en mug stopt abrupt. Het is onaards stil, op gerommel na, niet eens zo veraf. Ik heb wat ik altijd heb bij dreigend onweer. Een rilling die langs mijn ruggengraat omhoog kruipt. Kippenvel. Opwinding. Onweer is onweerstaanbaar sensueel.
Dikke druppels vallen. De geur van het bos verandert, maar is nog steeds groen. Gaten in de taal. Ik denk aan de blije regendans die ik als kind van negen maakte in de tuin, toen aan het eind van een hete dag onweer losbarstte. Het zompige gras onder mijn voeten, het ruisen om me heen, de opwinding die me tegelijk heel rustig maakte.
Ja, denk ik. Ja! Ik zoek woorden om mijn gevoel te beschrijven, maar in mijn hoofd hoor ik alleen maar hodeliehadeliehee.
Er ging een zucht van verslagenheid door de gelederen bij de zoveelste opdoffer voor de jeugdliteratuur gisteren. De Boekenleeuw en Boekenpauw zullen dit jaar niet uitgereikt worden. ‘Het valt te vrezen dat dit bericht bedoeld is om ons alvast voor te bereiden op het opdoeken van de Vlaamse kinderboekenprijzen,’ schrijft Ted van Lieshout op zijn blog.
Dat het hem deed denken aan de pauze die men indertijd bij de Gouden Uil voor jeugdliteratuur nam, merkte bibliothecaris Stefan Bosmans op Facebook op. Een pauze, die de aanzet zou zijn voor een opwaardering. Een pauze die in werkelijkheid de afschaffing van de prijs inluidde. Tijdschriften verdwijnen, literaire prijzen worden afgevoerd, de krantenruimte voor jeugdliteratuur smelt sneller dan het ijs aan de poolkappen.
Hoe graag ik me hier zou beperken tot het bezingen van het belang van verhalen voor kinderen en jongeren, hoezeer ik ook mijn pleidooi voor het openbreken van kleine werelden wil herhalen, of vertellen hoeveel literatuur voor mij betekend heeft tijdens mijn jeugd, hoe ik kon verdwalen en verdwijnen in een boek, hoe ik de weg weer terug kon vinden of tenminste de illusie hebben dat ik de weg weer kon vinden, hoe blij ik ben als ik onwillige ogen kan laten glanzen tijdens een lezing en hoe het me ontroert als een tiener me vertelt dat een boek van mij haar leven veranderd heeft, ik denk dat we het nu even over iets anders moeten hebben. Over hoe de parallelle wereld buiten onze mooie, lieve bubbel werkt bijvoorbeeld. Over uitstraling, perceptie en geld. Allemaal woorden die ons enigszins uit onze comfortzone halen. Maar het moet.We zitten vast in een vicieuze cirkel. Er is almaar minder media-aandacht voor kinder- en jeugdliteratuur. Geen media-aandacht betekent: oninteressant voor sponsors. Het gevolg: geen prijzen die de naam waard zijn. Lief en dankbaar en positief als jeugdauteurs en illustratoren doorgaans zijn – en dit bedoel ik niet sarcastisch – om de eer die een prijs met zich meebrengt, glimlachen we mild het belang van geld weg. Met eer smeer je helaas geen brood. Maar er is meer: prijzen worden blijkbaar mediagenieker naarmate er een fijn bedrag aan vasthangt. In die zin was de verhoging van 2.500 naar 10.000 euro prijzengeld een stap in de goede richting. Nu lijkt het bijna een schijnbeweging. Geen prijzen, geen geld, geen uitstraling. Het resultaat: niet interessant genoeg voor media-aandacht. Dat is klote, maar zo werkt het.We kunnen twee dingen doen. Ons verongelijkt terugtrekken en vinden dat de wereld zich maar moet aanpassen aan wat intrinsiek belangrijk is. Eerlijk? Dat zou ik het liefste doen. Maar ik vrees dat ik dan tot het einde van mijn dagen in Lalaland blijf hangen (‘Wel, dan doe ik dat maar!’ – ik hoor het u zo zeggen, fair enough). De andere optie is te onderzoeken hoe het zover is kunnen komen. En of we zélf iets kunnen doen om de cirkel te doorbreken. Ik wil een poging doen.Het Grote Antwoord heb ik niet, laat dat duidelijk zijn. Ik heb ook geen zin om te vervallen in gemeenplaatsen over hoe we jeugdliteratuur weer ‘sexy’ kunnen maken (wat heb ik een hekel gekregen aan dat soort uitspraken, alsof we onze borsten even moeten flashen om aandacht te krijgen; nu ja, als het kan helpen, iemand?). Maar – nu we toch in het tietenthema beland zijn – misschien moeten we de hand ook in eigen boezem durven te steken voor we zeggen dat de media het weer gedaan hebben. Ik denk dat we te lief zijn. Te braaf. Ik denk dat we mensen zijn die veel slikken, die allang blij zijn dat ze het geluk hebben te mogen schrijven. Die elkaar ondersteunen, troosten, aanmoedigen (en dat zou ik voor geen geld willen missen – kijk, daar heb je het al). Die – oké ja, soms stiekem jaloers, al vinden we het bepaald onfatsoenlijk dat toe te geven – blij applaudisseren wanneer anderen een prijs winnen. We foeteren weleens, we luchten ons hart bij elkaar. Maar hoe hard de dingen ook tegenvallen, we geven elkaar een knuffel – ik ken geen enkele wereld waarin zo veelvuldig geknuffeld wordt als in de jeugdliteratuur – en vinden dat er nu maar weer hophop moet geschreven worden. We staan erom bekend, denk ik. Het is onze kracht, en tegelijk onze zwakte. We worden zelden of nooit echt boos, toch niet daar waar iedereen het kan zien. Want stel je voor dat we iemand voor het hoofd zouden stoten. Stel je voor dat de sfeer eronder zou lijden.Toen Ted van Lieshout het bericht over de Boekenleeuw en Boekenpauw postte op Facebook, viel me meteen iets op. De gelatenheid, de verslagenheid, de braafheid in de reacties. De emoticonbalk vatte het treffend samen: vijf verblufte gezichten, acht boze gezichten, veertien betraande snoetjes. We huilen blijkbaar liever dan we boos worden. We zijn onschadelijk, schattig bijna. Klaar om weer geknuffeld en getroost te worden. Ik vrees dat het bijdraagt aan de perceptie dat met jeugdauteurs niet al te veel rekening moet gehouden worden. We tonen geen smoel, vallen niet op, en worden ook daardoor minder interessant. We schrijven zo graag over stoute kinderen en jongeren die buiten de lijntjes kleuren, maar we zijn bang om onze stem te verheffen als we het ergens grondig mee oneens zijn.Los daarvan blijf ik me afvragen hoe het komt dat niemand bereid gevonden wordt het luttele prijzengeld voor die beesten op te hoesten. 10.000 euro mag dan veel geld zijn voor u en mij, het is peanuts voor banken en bedrijfsleven. Een lachertje. Misschien horen ze ons niet roepen. Of misschien geven ze geen ruk om goede kinder- en jeugdboeken. Als dat het geval is, moeten we ophouden bij hen aan te kloppen en op zoek gaan naar mensen die er wél om geven.Zo, ik ben klaar. Voorlopig. En samen met de gebruikelijke liefdevolle knuffel, geef ik jullie een schop onder jullie brave konten. Laat jullie horen, stelletje softies. Je weet maar nooit waar het goed voor is.
In september 2018 verschijnt Alles komt goed, altijd.
Er ging een zucht van verslagenheid door de gelederen bij de zoveelste opdoffer voor de jeugdliteratuur gisteren. De Boekenleeuw en Boekenpauw zullen dit jaar niet uitgereikt worden. ‘Het valt te vrezen dat dit bericht bedoeld is om ons alvast voor te bereiden op het opdoeken van de Vlaamse kinderboekenprijzen,’ schrijft Ted van Lieshout op zijn blog.