Het had een bagatel kunnen zijn, maar om een reden die me niet meteen duidelijk was, sloeg mijn ergernismeter meteen in het rood. Daar was het dan: het zoveelste filmpje dat onze ontroering orkestreert, dat mensen op een-twee-drie helemaal krijgt waar het ze wil hebben. Dat in een fractie van een seconde duizenden keren gedeeld wordt op Facebook en Twitter: kijk toch eens, hoe mooi, al die mensen die elkaar niet kennen en die op commando een tong willen draaien voor de camera. Want even serieus: meer dan dat was het niet.
Van het beoogde effect voelde ik niet veel. Ik zag mooie mensen, ik zag half-verliefde onwennigheid, die me enigszins geacteerd leek. En ik hoorde een zoete soundtrack, die mogelijke kritiek op voorhand onderuit haalde door zachtjes te fezelen: ‘If you’re not ready for love, how can you be ready for life?’
Love of lebberen: ik wil nu ook niet over details struikelen.
Ik heb het filmpje niet uitgekeken. Niet omdat het me choqueerde. Laat iedereen die dat wil vooral lustig tongen draaien en meer, zolang de goesting maar wederzijds is. Wel omdat het mij het onbehaaglijke gevoel gaf een voyeur te zijn. Vreemd genoeg heb ik dat niet bij het orgasmefilmpje met de lezende vrouwen, en ook niet bij porno. Maar zo’n tongkus van wildvreemden in close-up is mij te intiem.
Mijn ergernis kadert ook binnen een algehele ontroerende filmpjesmoeheid. De onuitputtelijke stroom ‘levenslessen’ die websites als Upworthy, Viralnova en Brekend.nl over ons uit storten, heeft iets betuttelends. Je hoeft niet meer zelf te kiezen waardoor je ontroerd raakt (voor zover daar kiezen aan te pas komt), daar wordt al voor gezorgd. Er is een dirigent voor ons sentiment. Subtiel is het zelden. Het is meestal met de voorhamer meppen op de traanklieren van de gemakkelijk ontroerbare mens.
Maar kijk, toen kwam ook voor de romantici een kleine tot middelgrote ontnuchtering: het was een reclamespot voor een kledingmerk en de kussende mensen waren acteurs, modellen en muzikanten.
Heel even probeerde een haha-gevoel al mijn bedenkingen stil te leggen, maar toen haalde mijn kwaadheid de bovenhand. Het filmpje herinnerde me aan al die keren dat ik me bekocht gevoeld heb door tranenperserige spots, die reclame voor een bank bleken te zijn. Of door spotjes waarin een of andere acteur met trillende stem en water in de ogen speecht op de begrafenis van ‘onze pa’ of ‘ons ma’, pakkende anekdotes en al, en dan blijkt het ineens om Dela Uitvaartverzekeringen te gaan. Dela! Het bedrijf dat al een heleboel begrafenisondernemingen en crematoria opgekocht heeft en al een paar jaar bezig is de prijzen voor uitvaarten drastisch op te drijven. Dat Dela dus.
De reden voor mijn kwaadheid ligt hierin: emotie, schoonheid en ontroering zijn me te dierbaar om er manipulatief mee om te gaan. En jazeker, tot op bepaalde hoogte bedient iedereen zich van manipulatie om zijn boodschap aan de man te brengen. De vraag is deze: hoe zuiver zijn je drijfveren, hoe oprecht? En oprechtheid is ver te zoeken in de voorbeelden die ik zonet noemde. Oprechte emotie en ontroering staan haaks op de waarden die deze bedrijven hoog in het vaandel dragen. Laat ze daar dan ook afblijven.
In dat opzicht moet ik Wren (het kledingmerk waarin het in het bewuste filmpje om draait) het voordeel van de twijfel geven. Ik verneem dat ze daar experimenteren met de grenzen tussen mode en kunst (daar mag wel commercie aan toegevoegd worden). Slim is het alleszins, want het filmpje werd op amper één dag tijd al zeven miljoen keer bekeken.
Over hun waarden spreek ik me niet uit. Hun filmpje was de perfecte trigger voor een ei waar ik allang mee zat.
Ten slotte nog dit.
Het is moeilijk om bij het lanceren van een tegengeluid niet de indruk te wekken dat je de ‘likers’ van zulke filmpjes diskwalificeert. Dat doe ik in geen geval (ik parafraseer: sommige van mijn beste vrienden zijn likers!), al kan ik me voorstellen dat sommigen het gevoel hebben dat ik iets van hen afpak door niet mee te gaan in die droom. Maar hier speelt geen cynisme of negativiteit. Wel kritische zin. Wel de scepsis, die ik koester. Ik hoop er mijn hoofd helder mee te houden in deze bijwijlen al te emotionele en impulsieve tijden.
Chapeau. De mensen in het filmpje zijn ook allemaal iets te mooi. De bij veel artikelen gestelde vraag: zou jij dit doen? – is alleen al daarom niet te beantwoorden.
Dank je!
Mooie verwoording van je gevoel tijdens en na het filmpje.
Echter.
Echter blijf ik me verbazen over het onbehagen dat er uit spreekt als het gaat om het gebruik van het medium film in combinatie met intimiteit voor zoiets als commercie. De boodschap is niet commercieel, de visualisatie is niet wervend, zelfs naam en logo van het merk ontbreken. Daarbij is het filmpje naar zeggen van de ontwerpster van Wren gemaakt voor een presentatie op de Fashion Week, waarbij deze dus daar in de passende context is geplaatst. Als het betreffende merk dan ook nog met regelmaat filmmakers uit de eigen kennissenkring vraagt om filmpjes te maken die bepaald getuigen van cinematografische kwaliteit ontgaat mij het bezwaar tegen deze werkwijze èn tegen het filmpje zelf.
Manipulatief? Zeker, maar niet minder dan de eerste de beste speelfilm, love song of andere kunstvorm waarin liefde, lichamelijkheid en intimiteit aan de orde komen. Er is zelfs door de samenstellers gedacht over diversiteit en het zichtbaar maken van niet uitsluitend heteroseksueel getinte beelden, iets dat in de VS nog een lastige is en zeker niet in het voordeel van een merk werkt. Stoer dus wat mij betreft en gezien de aanpak welhaast of helemaal te rekenen tot kunst.
Tot slot, geef mij maar manipulatieve beelden met lichamelijkheid en intimiteit op een esthetische wijze in beeld gebracht boven beelden met geweld. Ik ben benieuwd naar je ideeën over de in-your-face campagnes van organisaties als Amnesty, GreenPeace en zo meer waarin er een naar mijn mening extreme wijze van manipulatie van de gevoelens van de kijkers plaatsvindt. Geen ramp zo groot of alle registers gaan open om ons collectief aan een schuldgevoel te helpen. Lijdt dat tot een vergelijkbare reactie bij je?
groet,
Alice Anna
Dag Alice Anna,
Je verdedigt Wren, maar dit filmpje triggerde – zoals ik ook schreef een veel ruimere ergernis bij mij.
Het verschil met pure fictie (een roman, een film) zit hem hierin: fictie is wat het is. Je schrijft een mooi boek, maakt een mooie film. En natuurlijk is je bedoeling daar mensen op de een of andere manier mee te raken. De deal is duidelijk. Bij de voorbeelden die ik in mijn tekst noem, heb ik me bekocht gevoeld. Ik word gewoon niet graag tot tranen toe bewogen om daarna te horen dat het een bank is die me ontroerd heeft. Bah. Ik geef krediet aan Wren op dat vlak. Blijft het zeer ongemakkelijke gevoel dat ik heb bij het bekijken van dit filmpje. Ook de vaststelling dat er oog voor diversiteit is (wat ik op zich positief vind), verandert daar niets aan. Velen vinden het mooi, ontroerend, wat dan ook. Dat is geen ratio, dat is hun gevoel. En dat gevoel heeft alle bestaansrecht. En kijk: ook mijn gevoel spreekt (en niet alleen het mijne, heb ik gemerkt aan de vele reacties die ik gekregen heb) en mijn ongemakkelijk gevoel bij dit filmpje blijft wat het is. Ik zie met de beste wil van de wereld niet wat er romantisch is aan onbekenden die op commando tongzoenen voor de camera. Ik vind het onaangenaam, ik voel me een voyeur (maar nu ben ik mezelf aan het herhalen), en dat gevoel heeft evenzeer bestaansrecht.
Wat je laatste opmerking betreft: ik heb het daar ook best al moeilijk mee gehad, maar voor ik in mijn pen klim om daarover iets te schrijven, heb ik een combinatie van het juiste moment en de juiste trigger nodig. Die had ik nu, vandaar dit blogstuk.